Bel İğnesi (Nokta Atışı İğne) Hakkında Bilmeniz Gereken 10 Önemli Bilgi

Bel iğnesi halk arasında “nokta atışı iğne”, “bel fıtığı iğnesi” veya “sinir sıkışması iğnesi” olarak da bilinir. Ameliyatsız ve hızlı bir çözüm olması nedeniyle günümüzde sık kullanılan tedavilerden biridir.

Bel ağrısı, dünya genelinde en sık görülen kas-iskelet sistemi sorunlarından biridir. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre insanların yaklaşık %70–80’i yaşamı boyunca en az bir kez bel ağrısı deneyimler. Bu hastaların önemli bir kısmı, bel fıtığı, dar kanal ve sinir sıkışmasına bağlı ağrılar nedeniyle tedavi arayışına girer. İlaç tedavisi ve fizik tedavi çoğu zaman ilk basamaktır; ancak yeterli olmadığında devreye bel iğnesi tedavisi girer.

Doç. Dr. Hanifi Üçpunar, Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı – Bursa

1) Bel İğnesi (bel fıtığı iğnesi) Nedir?

Bel iğnesi, sinir kökü çevresindeki iltihabi süreci azaltmak amacıyla yapılan hedeflenmiş bir enjeksiyondur. İlaç, doğrudan sinir sıkışmasının olduğu bölgeye verildiği için “nokta atışı tedavi” olarak adlandırılır. Genellikle kortikosteroid ve lokal anestezik ilaç kombinasyonları kullanılır.

“Bel iğnesi” halk arasında kullanılan bir terimdir; tıpta bu işlem tipik olarak şu şekillerde adlandırılır:

• Epidural steroid injection (ESI)
• Seçici sinir kökü bloğu / nerve root block
• Transforaminal epidural steroid enjeksiyonu

İşlem, sinir kökünde iltihap, şişme veya baskı varsa, o bölgeye kortikosteroid + lokal anestezik ilaç karışımı enjeksiyonla verilmesini içerir. Amaç, sinir çevresindeki inflamasyonu azaltmak, ödemi düşürmek ve ağrı sinyallerini baskılayarak ağrıyı hafifletmektir.

2) Bel İğnesi (Bel Fıtığı İğnesi) Nasıl Yapılır?

• Bel iğnesi ameliyathane koşullarında veya girişimsel ağrı ünitesinde yapılır.
• Hasta sırtüstü ya da yüzüstü pozisyonda yatırılır.
• Genel anesteziye gerek yoktur. Çoğu zaman sadece lokal anestezi yapılır. Hasta işlem sırasında bilinci açıktır ve doktoruyla konuşabilir.
• Floroskopi (C-kollu röntgen cihazı) eşliğinde iğnenin doğru noktaya ilerlemesi sağlanır.
• Steril şartlarda ciltten girilerek iğneyle epidural boşluk ya da sinir kökü çevresine ulaşılır.
• Doğru yer teyit edildikten sonra ilaç enjekte edilir.
• İşlem ortalama 15–20 dakika sürer.

🔹 İşlem sonrası hasta kısa süre gözlem altında tutulur, ardından evine dönebilir.

Bel iğnesi işlemi güvenli ve hedef odaklı şekilde yapılır. İşte önemli teknik detaylar:

A. Yaklaşım Türleri

Epidural / sinir kökü iğnesi için farklı yaklaşımlar vardır:

• İnterlaminar (interlaminar epidural injection): İğne, vertebralar arasındaki lamina aralığından epidural alana girer. Tek veya çift taraflı olabilir.
• Transforaminal (selective nerve root / transforaminal epidural steroid injection): İğne, sinir kökünün çıktığı foraminal alana yönlendirilir; bu sayede ilaç sinir köküne daha doğrudan ulaşır.
• Kaudal (caudal epidural): Kuyruk sokumu (sakral kanal) üzerinden epidural alana giriş yapılır; özellikle çok seviyeli problemler için tercih edilebilir.

B. İşlem Adımları

Tipik prosedür aşağıdaki şekilde seyreder:

1. Hasta uygun pozisyona getirilir (çoğu zaman öne eğilmiş pozisyon).
2. Cilt dezenfeksiyonu yapılır ve lokal anestezi uygulanır.
3. Görüntüleme rehberliği (flooroskopi / C-kol kolonu) yardımıyla iğne doğru seviyeye yönlendirilir.
4. Kontrast madde (baryum içerikli boyar madde) enjekte edilerek iğnenin doğru konumda olup olmadığı kontrol edilir.
5. Karışım (kortikosteroid + lokal anestezik + bazen salin) verilir.
6. İşlem sonrası iğne çıkarılır, bölge pansuman edilir ve hasta kısa süre izlenir.

C. İlaç İçeriği

• Kortikosteroid: İnflamasyonu baskılamak ve ödemi azaltmak için kullanılır.
• Lokal Anestezik: Ağrının hemen baskılanmasını sağlar ve sinir üzerindeki irritasyonu kısa süreliğine giderir.
• Salin (steril tuzlu su): İlaçın dağılımını desteklemek ve intravasküler akıntıyı kontrol etmek amacıyla kullanılabilir.

3) Bel İğnesi Güvenilir Mi? Güvenlik Önlemleri ve Steril Şartlar

Bel iğnesi basit görünse de ciddi titizlik isteyen bir işlemdir.

• Sterilite: İşlem steril örtüler, eldiven, maske ve tek kullanımlık iğnelerle yapılır.
• Görüntüleme kontrolü: Skopi cihazı kullanılarak iğnenin doğru yere girdiğinden emin olunur.
• Hasta güvenliği: İşlem sırasında hastanın tansiyonu ve nabzı takip edilir.
• Alerji kontrolü: Kullanılacak ilaçlara karşı alerji öyküsü sorgulanır.
• Enfeksiyon riski: Çok düşük olsa da işlem öncesi bölge antiseptik solüsyonlarla temizlenir.

4) Bel İğnesi Kimlere Uygulanır?

Bel iğnesi, özellikle sinir basısına bağlı bacak ve bel ağrısı yaşayan hastalarda uygulanır. En sık şu hastalıklar için tercih edilir:

• Bel fıtığı (lomber disk hernisi):
  Bel fıtığında omurlar arasındaki disk taşarak sinire baskı yapar. Hastalar genellikle belden bacağa yayılan ağrı (siyatik), bacakta uyuşma, karıncalanma, bazen güçsüzlük şikâyetiyle başvurur.
• Bel dar kanalı (lomber stenoz):
  Omurga kanalı daraldığında sinirler sıkışır. Özellikle yürürken kısa mesafede bacaklarda ağrı, uyuşma ve yorgunluk görülür. Dinlenince şikâyetler azalır, bu tabloya “nörojenik kladikasyon” denir.
• Omurga kayması (listezis):
  Omurların yer değiştirmesiyle sinirler baskı altında kalır. Bel ağrısı, uzun süre ayakta kalamama, bacaklara yayılan ağrı ve tutukluk hissi tipiktir.
• Faset eklem kireçlenmesi:
  Omurganın arkasındaki küçük eklemlerin dejenerasyonu ile gelişir. Daha çok sabah tutukluğu, belde künt ağrı ve hareket kısıtlılığı yapar.
• Ameliyat sonrası devam eden ağrı:
  Bazı hastalarda disk ameliyatı sonrası ağrı tamamen geçmez. Bu durumda “postlaminektomi sendromu” adı verilen tablo gelişir. Bel iğnesi, bu tür sinir kökü ağrılarında da etkilidir.

Uygun olmayan hastalar:

• Aktif enfeksiyon geçirenler
• Kontrolsüz diyabet hastaları
• Kanama bozukluğu olanlar
• Gebeler (radyasyon nedeniyle özel değerlendirme gerekir)

5) Bel İğne Tedavisi Ne Kadar Etkilidir?

• Ağrı azalması çoğu hastada 2–7 gün içinde başlar.
• Etkisi genellikle haftalar ile aylar arasında devam eder.
• Araştırmalara göre başarı oranı %60–70 civarındadır.
• Bazı çalışmalarda ağrı ve fonksiyonda 3–6 ay boyunca düzelme bildirilmiştir.

6) Dünya Genelinde Ne Kadar Sık Kullanılıyor?

• ABD’de yılda 9 milyondan fazla epidural enjeksiyon yapılmaktadır.
• Avrupa ülkelerinde özellikle bel fıtığı ve dar kanal tedavisinde yaygın uygulanır.
• Türkiye’de de son 10 yılda giderek artan şekilde tercih edilmektedir.
• Yaygınlığı, cerrahi dışı en etkili seçeneklerden biri olmasıyla ilişkilidir.

Türkiye’de Durum

• Türkiye’de son 10–15 yılda bel iğnesi uygulamaları hızla artmıştır.
• Özellikle üniversite hastaneleri, eğitim ve araştırma hastaneleri ve özel hastanelerde uygulanmaktadır.
• Eskiden daha çok cerrahiye yönlendirilen hastalar, günümüzde öncelikle bu tip minimal invaziv yöntemlerle tedavi edilmektedir.
• Sağlık Bakanlığı verileri ve ulusal ortopedi/anestezi kongre sunumlarına göre, her yıl binlerce hasta bu yöntemden faydalanmaktadır.

Bel İğnesi Doktorları Kimlerdir?

Bel iğnesi basit bir enjeksiyon gibi görünse de, aslında ileri düzey anatomi bilgisi, görüntüleme rehberliği ve deneyim gerektiren bir girişimdir. Bu nedenle yalnızca bu konuda eğitim almış uzmanlar tarafından yapılmalıdır.

Uygulayan Branşlar:

• Algoloji (Ağrı uzmanları): Anesteziyoloji uzmanlığı üzerine ek algoloji (ağrı bilimi) eğitimi almış hekimler, Türkiye’de en sık bu işlemi yapar.
• Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Uzmanları (FTR): Bazı merkezlerde görüntüleme eşliğinde enjeksiyon uygulayabilmektedir.
• Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanları: Özellikle spor hekimliği ve omurga cerrahisi ile ilgilenen ortopedistler yapabilmektedir.
• Beyin ve Sinir Cerrahisi (Nöroşirürji): Sinir kökü ve omurga anatomisine hâkim oldukları için bazı merkezlerde bu işlemleri uygularlar.

Neden Bu Kadar Yaygın?

Bel iğnesinin dünya çapında bu kadar sık uygulanmasının temel sebepleri şunlardır:

1. Cerrahisiz çözüm: Disk fıtığı veya dar kanalda cerrahiye alternatif ya da köprü tedavi sağlar.
2. Hızlı etki: Enjeksiyon sonrası genellikle ilk 24–48 saat içinde ağrı azalır.
3. Fonksiyonel iyileşme: Günlük yaşam aktiviteleri hızla normale döner.
4. Ekonomik yükün azalması: Uzun süreli ilaç kullanımına veya hemen cerrahiye gerek kalmadan semptom kontrolü sağlanır.
5. Güvenlik: Doğru ellerde ve görüntüleme eşliğinde yapıldığında komplikasyon oranı düşüktür.
6. Yaygın kılavuz desteği: Amerikan Anesteziyoloji Derneği (ASA), Avrupa Ağrı Derneği (EFIC) gibi kurumlar bu yöntemi rehberlerde önermektedir.

7) Bel İğnesi Faydaları Avantajları Nelerdir?

• Ameliyatsız bir yöntemdir
• Hızlı etki eder
• Günlük yaşam aktivitelerini kolaylaştırır
• Fizik tedaviye başlanmasını kolaylaştırır
• Ameliyat ihtiyacını geciktirebilir

8) Bel Fıtığı İğnesi Yan Etkileri: Olası Riskler Nelerdir?

Uygun şartlarda yapıldığında oldukça güvenlidir. Ancak her girişimde olduğu gibi bazı riskler vardır:

• Enjeksiyon bölgesinde ağrı veya morarma
• Geçici baş ağrısı
• Diyabet hastalarında kan şekeri yükselmesi
• Çok nadiren enfeksiyon, sinir zedelenmesi veya kanama

9) Bel İğnesi (Bel fıtığı iğnesi) Sonrası: İşlem Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

• İlk gün ağır kaldırılmamalı ve istirahat edilmelidir.
• Araç kullanımı genellikle aynı gün önerilmez.
• 1–2 gün içinde günlük aktivitelere dönülebilir.
• Doktorun önerdiği egzersizler ve fizik tedavi programına uyulmalıdır.

Sık Sorulan Sorular

❓ Bel iğnesi kalıcı çözüm müdür?
👉 Kalıcı iyileşme sağlamaz ama uzun süreli rahatlama sunabilir. Bazı hastalarda tek uygulama yeterliyken, bazılarında tekrar gerekebilir.

❓ Bel iğnesi ağrılı bir işlem midir?
👉 Lokal anestezi nedeniyle genellikle ağrı hissedilmez.

❓ Nokta atışı iğne ile bel iğnesi aynı şey mi?
👉 Evet, halk arasında farklı isimlerle bilinse de hepsi aynı uygulamayı ifade eder.

10) Bel İğnesinde Kullanılan Kortizon Zararlı mıdır?

Bel iğnesinde genellikle kortikosteroid adı verilen ilaçlar kullanılır. Kortizon halk arasında bazen yanlış anlaşıldığı için hastalar sıkça “kortizon zararlı mı, bağımlılık yapar mı, vücudu yıpratır mı?” gibi sorular sorar.

Kortizonun amacı nedir?
Kortizon, güçlü bir iltihap giderici (anti-inflamatuar) ilaçtır. Bel fıtığı veya sinir sıkışmasında oluşan ödem ve iltihabı azaltarak sinir üzerindeki baskıyı hafifletir. Bu sayede ağrı hızla azalır.

Zararlı mı?

• Tekrar eden ve kontrolsüz kullanımda kortizonun bazı yan etkileri olabilir.
• Ancak bel iğnesinde kullanılan doz çok düşüktür ve yalnızca sinir çevresine enjekte edilir.
• Bu nedenle ağızdan ya da damardan uzun süre alınan kortizon tedavilerine kıyasla vücuda etkisi çok sınırlıdır.

Olası yan etkiler:

• Enjeksiyon sonrası kısa süreli yüzde kızarma, çarpıntı hissi
• Diyabet hastalarında geçici kan şekeri yükselmesi
• Nadiren geçici adet düzensizliği
• Çok uzun vadeli ve sık uygulanırsa kemik erimesi (osteoporoz) riskini artırabilir, fakat bel iğnesinde bu risk oldukça düşüktür.

Güvenlik sınırları:

• Uluslararası kılavuzlar bel iğnesinde yılda 2–3 defadan fazla kortizon enjeksiyonu yapılmasını önermemektedir.
• Bu sınırlar içinde yapıldığında kortizonun faydası riskinden çok daha fazladır.

Hastaların endişeleri nasıl giderilir?

• İşlem öncesinde hastaya kullanılan ilaç ve dozu hakkında bilgi verilir.
• Diyabet, hipertansiyon veya osteoporoz gibi ek hastalıklar varsa mutlaka göz önünde bulundurulur.
• Gerekirse işlem öncesinde hastanın dahiliye veya endokrinoloji uzmanı tarafından değerlendirilmesi sağlanır.

Dr. Hanifi Üçpunar’ın diğer yazıları için tıklayınız

Randevu ve iletişim için tıklayınız