Subtotal $0.00
Çocuklarda romatizmal hastalıklar, eklemlerde ve bazen iç organlarda iltihap oluşturabilen, bağışıklık sistemi kaynaklı önemli sağlık sorunlarıdır. Her ne kadar romatizma denildiğinde çoğu kişinin aklına yetişkinler gelse de, romatizmal hastalıklar en sık çocukluk çağında başlar.
Juvenil İdiyopatik Artrit (JIA) bu grubun en geniş ve en önemli hastalığıdır.
Aşağıda Google’da ailelerin en çok aradığı sorular üzerinden, tüm detaylarıyla açıklanmış kapsamlı bir rehber bulacaksınız. Fakat bunun öncesinde eklem ve eklem iltihabı konularında temel bilgileri verelim.
Eklem Yapısı ve Eklem İltihabı Artritin Temel Mekanizması
Bir eklem, iki kemiğin birleşim yeridir. Çocuklarda romatizmal hastalıklar ve artrit açısından en önemli olan sinovyal eklemlerdir; çünkü vücudun hareket eden eklemlerinin büyük kısmı bu yapıdadır.
Sinovyal eklemler nasıl çalışır?
Sinovyal eklem;
- kemik uçlarını örten hiyalin kıkırdak,
- bunu çevreleyen kapsül,
- kapsülün iç yüzeyini saran sinovyum,
- eklem içinde bulunan sinovyal sıvı
ile birlikte çalışır.
Hiyalin kıkırdak darbeleri emer ve kemiklerin sürtünmeden kaymasını sağlar. Sinovyum ise eklem sıvısını üretir ve kıkırdağı besler. Normal eklem yüzeyleri birbirine tam oturmaz; bu nedenle sinovyal sıvının sağladığı “kaygan zemin” çok önemlidir.
Sinovyal sıvı nedir?
- Plazmadan süzülen sıvı + sinovyumun ürettiği hiyalüronik asit karışımıdır.
- Kayganlığı yüksek, koyu bir yapıdadır.
- Normalde pihtılaşmaz (içinde pıhtılaşma proteinleri yoktur).
- Yetişkinlerde kıkırdak tamamen bu sıvıyla beslenir; çocuklarda ise alt kemikten de bir miktar beslenme olur.
Bu sıvı sayesinde eklemler neredeyse sürtünmesiz hareket eder.
Eklem İltihabı Artritte Neler Olur?
Eklem iltihabında (artrit):
- Sinovyum iltihaplanır,
- Eklem sıvısı artar (efüzyon-ödem),
- Eklem kapsülü gerilir → ağrı,
- Sinovyum kalınlaşır,
- Hem aktif hem pasif hareket kısıtlanır,
- Fleksör kaslarda spazm gelişir (vücudun refleksi).
Ağrıya bağlı kas spazmı daha çok bacak ve kolun bükücü kaslarında görülür; bu nedenle çocuklar eklemi bükülü pozisyonda tutma eğilimindedir. Uzun süreli iltihap (inflamasyon), kaslarda (erime) atrofiye, yani kollarda veya bacaklarda incelmeye yol açar.
Eğer yük taşıyan bir eklem etkilenmişse, çocuk antalgik topallama (ağrıdan kaçınan yürüyüş) ile yürür.
Eklem İltihabı Artrit Görüntüleme Bulguları
Ultrasonografi
- Eklem sıvısını net şekilde gösterir
- Kapsül distansiyonunu (gerilmesini) ortaya koyar
Röntgen
- Erken dönemde sadece kapsül genişlemesi görülebilir
- Geç dönemde:
- eklem aralığında daralma
- kıkırdak kaybı
- subkondral skleroz
- osteofitler
- “gevşek cisimler” oluşumu
MRG
- Sinovyum kalınlaşmasını (sinovyal hipertrofi) gösterir
- Yumuşak doku patolojilerini ayrıntılı gösterir
- Erken dönemde en duyarlı yöntemdir
1. Çocuklarda Romatizma Belirtileri Nelerdir?
✔ Eklem şişliği
Çocuklarda ağrıdan çok şişlik dikkat çeker. Eklem belirgin şekilde dolgun ve ılıktır.
✔ Sabah tutukluğu (≥30 dakika)
JIA’nın en ayırt edici bulgularındandır. Çocuk sabahları yatağından kalkmakta zorlanır, bir süre “açarak yürür”.
✔ Topallama
Özellikle sabah veya uzun oturma sonrası belirgindir.
✔ Eklemi tam açamama / kısıtlı hareket
Çocuk koşmayı, atlamayı veya çömelmeyi istemez.
✔ Göz bulguları (Üveit)
Özellikle oligoartiküler tipte sessiz üveit riski yüksektir.
✔ Deri döküntüsü ve ateş
Sistemik JIA’da dalgalı ateş + somon renginde döküntü görülür.
✔ Tırnak çukurcukları, sosis parmak
Psöriatik artritte sık görülür.
2. Çocuklarda Romatizma Neden Olur?
Çocuklarda romatizmanın belirli bir sebebi yoktur çok faktörlü bir immün bozukluktur
✔ Genetik yatkınlık
- HLA-B27 → Entezit ilişkili artritte sık
- ANA pozitifliği → Oligoartiküler tipte ve üveit riskinde belirgin
✔ Bağışıklık sisteminde düzen bozukluğu
Bağışıklık sistemi eklemleri “yanlış hedef” olarak görür.
✔ Enfeksiyonlar
Bazı mikroplar bağışıklığı tetikleyerek reaktif artrite yol açabilir.
✔ Çevresel faktörler
Travma, stres, iklim değişiklikleri tetikleyici olabilir.
✔ Barsak mikrobiyota değişiklikleri
Son yıllarda JIA ile ilişkilendirilmiştir.
3. Çocuklarda Romatizma (JIA) Tedavisi Nedir?
Tedavi çocuğun artrit tipine, tutulduğu eklem sayısına ve laboratuvar bulgularına göre belirlenir.
✔ 1. NSAİİ’ler (İlk basamak)
- İltihabı ve ağrıyı azaltır.
- Oligoartiküler tipte tek başına yeterli olabilir.
✔ 2. Kortikosteroidler
- Alevlenmelerde kısa süreli
- Eklem içi enjeksiyon en etkili yöntemlerden biridir
(Özellikle diz ve ayak bileğinde eklem içi steroidlerin yüksek başarı oranı bilimsel makalelerde vurgulanmaktadır.)
✔ 3. DMARD’lar (Metotreksat, Sulfasalazin, Leflunomid)
Metotreksat poliartiküler JIA’da altın standart tedavidir.
✔ 4. Biyolojik tedaviler
- Anti-TNF
- Anti-IL-1
- Anti-IL-6
Özellikle sistemik JIA ve poliartiküler JIA’da hayat kurtarıcıdır.
✔ 5. Fizik tedavi
- Eklemlerin hareket açıklığını korur
- Kas atrofisini engeller
✔ 6. Göz takibi (Üveit için)
ANA pozitif çocuklar 3–6 ayda bir göz muayenesine gitmelidir.
4. Çocuklarda Romatizma Olur mu?
Evet, olur.
Hatta romatizmal hastalıkların bazı tipleri en sık çocukluk çağında başlar.
JIA için verilen istatistikler:
- Her yıl, 1.6–23 / 100.000 çocuk romatizma teşhisi alır
- Görülme sıklığı: 3.8–400 / 100.000 çocuk
Bu oranlar çocukluk çağı eklem iltihabı-artritinin düşündüğümüzden çok daha yaygın olduğunu gösterir.
5. Çocuklarda Romatizma Geçer mi?
Evet, doğru tedavi ile büyük oranda kontrol altına alınabilir.
✔ Oligoartiküler JIA
En iyi seyreden tiptir. Bir kısmı ergenlik döneminde tamamen düzelebilir.
✔ Poliartiküler JIA
Biyolojik tedavilerle uzun süreli remisyon mümkündür.
✔ Sistemik JIA
İyi tedavi edilmezse ağır seyredebilir, ancak modern ilaçlarla tamamen remisyona giren çok sayıda çocuk vardır.
“Erken ve uygun tedavi alan çocukların büyük kısmı erişkinlikte normal kemik yoğunluğuna ulaşır”
bilgisi yer almaktadır.
6. Çocuklarda Romatizma Hangi Hastalıkları İçerir?
PDF’deki sınıflamaya göre çocuklarda görülen başlıca romatizmal hastalıklar:
✔ Juvenil İdiyopatik Artrit (JIA) – En yaygın olanı
Alt tipleri:
- Oligoartiküler
- Poliartiküler
- Sistemik JIA
- Psöriatik artrit
- Entezit ilişkili artrit
- Reaktif artrit
✔ Sistemik bağ dokusu hastalıkları
- Lupus
- Vaskülitler (Henoch-Schönlein purpura vb.)
- Skleroderma
- Dermatomiyozit
✔ Enfeksiyon sonrası artritler
- Reaktif artrit
- Viral artrit
✔ Otoinflamatuar hastalıklar
- Ailevi Akdeniz Ateşi (AAA)
- PFAPA sendromu
7. Çocuklarda Romatizma Hastalığı Nasıl Anlaşılır?
JIA tanısı, en az 6 hafta süren artrit bulguları ile konulur
Ailelerin dikkat etmesi gereken durumlar:
🚩 Eklem şişliği 1 haftadan uzun sürüyorsa
🚩 Topallama varsa
🚩 Sabah tutukluğu belirginsa
🚩 Çocuk eklemini kullanmak istemiyorsa
🚩 Ateş + döküntü + eklem ağrısı birlikteliği varsa
Bu belirtiler varsa mutlaka çocuk romatoloji uzmanı değerlendirmesi gerekir.
8. Çocuklarda Romatizmaya Ne İyi Gelir?
Tıbbi tedavinin yerini hiçbir doğal yöntem alamaz, fakat destekleyici bazı uygulamalar faydalıdır:
✔ Düzenli fizik tedavi
Kasları güçlendirir, eklemi korur.
✔ Ilık duş
Sabah tutukluğunu azaltır.
✔ Bol su tüketimi
İnflamasyon yükünü azaltabilir.
✔ Anti-inflamatuar beslenme
- Omega-3
- Zerdeçal
- Yeşil sebzeler
- Rafine şekerden uzak durma
✔ Dengeli uyku
Bağışıklık dengesini olumlu etkiler.
✔ Soğuk uygulama (alevlenme döneminde)
Eklem sıcaklığını ve şişliği azaltır.
9. Çocuklarda Romatizma Tehlikeli midir?
Tedavi edilmezse evet, tehlikeli olabilir.
Özellikle bazı komplikasyonlar açısından takip ve tedavi önemlidir:
- Gözde üveit → kalıcı görme kaybı
- Eklem deformiteleri
- Büyüme gelişme bozukluğu
- Osteoporoz
- Organ tutulumu (sistemik tiplerde)
Erken tedavi tüm riskleri ciddi oranda azaltır.
10. Çocuklarda Romatizma Kalıcı mı?
Her çocukta aynı değildir.
- Oligoartiküler tipte çoğu çocuk ergenlikte tamamen düzelir.
- Poliartiküler ve sistemik tiplerde uzun takip gerekir.
- Modern biyolojik ilaçlarla çok uzun remisyon dönemleri mümkündür.
Çocuklarda Romatizmada Ortopedik Tedavi
Çocuklarda artrite bağlı ortaya çıkan kronik eklem iltihabı, kas spazmı, eklem hareket kısıtlılığı, kapsül sertleşmesi ve uzun dönemde kemik erimesi (osteopeni) ile sonuçlanan bir döngü oluşturur. Ortopedik tedavinin temel amacı, bu döngüyü kırmak ve eklemin fonksiyonunu korumaktır.
Ortopedik Tedavinin Hedefleri
- Eklem hareket açıklığını korumak, hareket kısıtlılığının ilerlemesini önlemek
- Ekstremite uzunluğu ve hizasını korumak
- Sinoviyal proliferasyonu azaltmak
- Servikal omurga stabilitesini izlemek (özellikle JIA’da kritik bir noktadır)
- Gerekli durumlarda eklem rekonstrüksiyonu veya protez uygulamak
Başlıca Ortopedik Müdahaleler
- Sinovektomi (sinovyumun temizlenmesi)
- Özellikle büyük eklemlerde (diz gibi) ve erken dönemde yapıldığında daha etkilidir.
- Şişlik ve ağrıda azalma sağlar fakat hareket açıklığını artırmaz.
- Tıbbi tedavi ve eklem içi steroidlere en az 6 ay yanıt alınamazsa düşünülür.
- Açık veya artroskopik şekilde yapılabilir; artroskopi sonrası iyileşme daha hızlıdır.
- Yumuşak doku gevşetme (hip ve diz için)
- Kalça ve dizde gelişen fleksiyon kontraktürlerinde (bükülme duruşu) uygulanır.
- Yürüme verimliliğini artırır, ağrıyı azaltır.
- ± Adduktor, psoas, hamstring gevşetmeleri uygulanabilir.
- Bazı çalışmalarda uzun dönem iyileşmeler rapor edilmiştir.
- Büyüme modülasyonu ve deformite düzeltme
- Özellikle dizde valgus (X-bacak) deformitelerinde büyüme çağında (büyüme plağı) epifiz geçici dondurma (epifizyodez) yapılabilir.
- Bacak uzunluk farkı gelişmişse epifizyodez düşünülebilir.
- Servikal omurga değerlendirmesi
- JIA’lı çocuklarda servikal omurga instabilitesi gelişebilir.
- Cerrahi imobilizasyon nadir durumlarda gereklidir.
- Ayak ve el deformitelerinin cerrahi düzeltmeleri
- Günlük yaşam aktivitelerini kısıtlayan deformitelerde uygulanır.
Total Eklem Protezi (Artroplasti)
- Özellikle kalça ve diz eklemlerinde, ileri dönem yapısal hasar ve şiddetli ağrı varsa uygulanır.
- Poliartritli adölesanlarda fonksiyon kazandırıcı ve etkili bir tedavidir.
- Modern tedaviler sayesinde protez gereksinimi yıllar içinde azalmıştır.
Dr. Yalkın ÇAMURCU’nun web sitesi için tıklayınız
İletişim ve randevu için tıklayınız